भारतातील हवामाना बद्दल संपूर्ण माहिती | Climate of India in Marathi | भाग : 5

भारतातील हवामाना बद्दल संपूर्ण माहिती | Climate of India Information in Marathi | भारत देशाची ओळख | भारत देशाची संपूर्ण माहिती

Climate of India in Marathi : भारताचे हवामान हा हिमालय पर्वत प्रदेशाचा परिणाम असून हवामानदृष्ट्या भारताचे स्थान उष्ण कटिबंधात आहे. भारताचे हवामान ‘मान्सून’ (मोसमी) प्रकारात मोडते. भारताचे एकूण ३६ हवामान विभागांत वर्गीकरण. तापमान वितरण : देशाच्या मध्यातून गेलेल्या कर्कवृत्तावर जवळजवळ वर्षभर सूर्यकिरणे लंबरूप पडतात, त्यामुळे तेथे वर्षभर तापमान अधिक असते. सरासरी वार्षिक तापमान कक्षा दक्षिणेकडे वाढत जाते.

उन्हाळ्यात राजस्थानमधील गंगानगर भागात (५०° सें.ग्रे.हून अधिक) देशातील सर्वाधिक तापमानाची नोंद होते. हिवाळ्यात जम्मू-काश्मीर, हिमालयीन पर्वत क्षेत्र येथील तापमान उणे (-) ४०° सें.ग्रे. इतके खाली उतरते.

भारतातील हवामाना बद्दल संपूर्ण माहिती | Climate of India Information in Marathi

ऋतू : भारतात ऋतूंची विभागणी पुढीलप्रमाणे केलेली आढळते.

उष्ण हवेचा उन्हाळा : मार्च ते मे.

दमट व उष्ण पावसाळी ऋतू : जून ते सप्टेंबर

माघारी मान्सूनचा काळ : ऑक्टोबर ते नोव्हेंबर

थंड व कोरडा हिवाळा : डिसेंबर ते फेब्रुवारी

उन्हाळा (मार्च ते मे) :

• २१ मार्च रोजी सूर्यकिरणे विषुववृत्तावर लंबरूप पडतात. या दिवसापासून सूर्याचे उत्तरायण सुरू होते.
• भारतात या काळात सूर्यकिरणे लंबरूप पडून तापमान वाढते व उन्हाळा सुरू होतो.
• परिणाम : लू, धुळीची वादळे, नार्वेस्टर, कालबैसाखी.
• लू : मे-जून महिन्यात उत्तरेकडील पश्चिम मैदानी प्रदेशात वाहणारे अतिउष्ण व कोरडे वारे.
• नार्वेस्टर : पश्चिम बंगाल, ओडिशा या भागात बंगालच्या उपसागरावरून येणारे उबदार बाष्पयुक्त वारे व वायव्येकडून येणारे उष्ण कोरडे वारे यांच्या संम्मीलनात गडगडाटी वादळांची निर्मिती होते. त्यास ‘नार्वेस्टर’ म्हणतात.
• कालबैसाखी : गंगेच्या मैदानात पश्चिम बंगालमध्ये मार्च महिन्यात मोसमीपूर्व वाहणाऱ्या उष्ण वादळी हवेच्या प्रवाहांना ‘कालबैसाखी’ म्हणतात. यामुळे धुवांधार पर्जन्यवृष्टी होते.
• आंबेसरी : उन्हाळ्यातील कमी दाबाच्या पट्ट्यांमुळे महाराष्ट्र, कर्नाटक, तामिळनाडू या राज्यांत पडणारा पाऊस.
• वसंत वर्षा : पश्चिम बंगाल, आसाममध्ये या पावसास वसंत वर्षा म्हणतात.
• ब्लॉसम शॉवर्स (फुलांचा वर्षाव) : मे महिन्याच्या शेवटी व जूनच्या प्रारंभी केरळ व कर्नाटक राज्यांत पडणारा वादळी पाऊस. हा कॉफी पिकासाठी उपयुक्त असल्याने त्यास ‘कॉफी बहार सरी’ असेही म्हणतात. महाराष्ट्रात या पावसास ‘आम्रसरी’ किंवा वळिवाचा पाऊस म्हणतात.

आणखी माहिती वाचा :  भारत देशाची संपूर्ण माहिती | India Information in Marathi | भाग : 1

पावसाळा (जून ते सप्टेंबर) :

• हिंदी महासागरावरून वाहणाऱ्या बाष्पयुक्त नैऋत्य मोसमी वाऱ्यांमुळे भारतात नियमित पाऊस पडतो.
• भारतात प्रवेश करताना नैऋत्य मोसमी वाऱ्यांचे ‘अरबी समुद्रावरून वाहणारे’ व ‘बंगालच्या उपसागरावरून वाहणारे’ असे दोन प्रकार पडतात, हे वारे भारतात 80 टक्के हून अधिक पाऊस देतात.
• गंगेच्या मैदानी प्रदेशात 90 टक्के पाऊस बंगालच्या उपसागरावरून वाहणाऱ्या मोसमी वाऱ्यांच्या शाखेमुळे पडतो.

माघारी मान्सूनचा काळ (ऑक्टोबर ते नोव्हेंबर) :

• 23 सप्टेंबरपासून सूर्याचे दक्षिणायन सुरू होते आणि उत्तर गोलार्धात तापमान कमी होऊन वायूदाब वाढतो, परिणामी उत्तर भारतात नैऋत्य मोसमी वाऱ्यांचा प्रभाव कमी होऊन ते आग्नेय व दक्षिणेकडे सरकू लागतात. यालाच मान्सूनची माघार असे म्हणतात.
• ऑक्टोबर उष्मा (October Heat) : सप्टेंबरच्या मध्यापर्यंत भारतात वाहणारे नैऋत्य मोसमी वारे माघारी फिरल्यानंतर भारतात ऑक्टोबर महिन्यात सूर्यप्रकाशाची तीव्रता वाढून तापमानही वाढते. यास ‘संक्रमण काळ’ असे म्हणतात.

हिवाळा :

• 22 डिसेंबरला सूर्य मकरवृत्तावर असतो, त्यावेळी भारतात तापमान कक्षा खाली येऊन कोरडा व थंड हिवाळा सुरू होतो. या काळात ‘ईशान्य मोसमी वारे’ (समुद्राकडे वाहणारे) बंगालच्या उपसागरावरून बाष्पयुक्त बनतात.
• ईशान्य मोसमी वाऱ्यांमुळे तामिळनाडूच्या मध्य व पूर्व भागात आणि आंध्र प्रदेशात हिवाळ्यात पाऊस पडतो.
• जेट वाऱ्यांचा प्रभाव : हिवाळ्यात जम्मू काश्मिर व हिमाचल प्रदेश या राज्यांत तपांबराच्या वरच्या थरात
• 20,000 ते 50,000 फूट (सुमारे 11 किमी) उंचीवरून पश्चिमेकडून पूर्वेकडे वाहणाऱ्या जेट वाऱ्यांमुळे पाऊस पडतो व हिमवृष्टी होते.

आम्ही तुमच्यासाठी पूर्ण माहिती घेऊन आलो आहोत, ते पुढीलप्रमाणे आहे तुम्हाला भारताबद्दल सर्व माहिती खाली भेटून जाईल.