महाराष्ट्राचा इतिहास काय आहे | History of Maharashtra in Marathi | महाराष्ट्राचा भूगोल | Geography of Maharashtra in Marathi
लोकसंख्या आणि क्षेत्रफळाच्या बाबतीत महाराष्ट्र हे भारतातील तिसरे मोठे राज्य आहे. बहुतांश औद्योगिक क्षेत्र महाराष्ट्रात आहेत, त्यामुळेच महाराष्ट्राला स्वप्नांची नगरी असेही संबोधले जाते कारण येथे अनेक लोक रोजगाराच्या शोधात येतात. त्यामुळेच महाराष्ट्राला देशाची आर्थिक राजधानी म्हटले जाते. आज आपण महाराष्ट्राचा इतिहास आणि भूगोल पाहणार आहोत चला मग बघूया महाराष्ट्राचा इतिहास आणि भूगोल काय आहे. (History of Maharashtra in Marathi)
महाराष्ट्राचा इतिहास | History of Maharashtra in Marathi
महाराष्ट्राचा इतिहास फार प्राचीन आहे. असे म्हटले जाते की त्रेतायुगात भगवान रामाने नाशिकजवळील पंचवटीयेथे वनवासाचा काही काळ व्यतीत केला होता. पंचवटीतूनच रावणाने माता सीतेचे अपहरण केले होते.
इसवी सनपूर्व दुसऱ्या ते नवव्या शतकाच्या दरम्यान या भागात प्रसिद्ध अजिंठा आणि एलोरा लेणीही बांधण्यात आली होती. या भागाचा काही भाग अश्मक जिल्ह्याचा भाग होता, असे म्हटले जाते. हा जिल्हा प्राचीन भारतातील १६ महान जिल्ह्यांपैकी एक होता.
सम्राट अशोकाच्या कारकिर्दीत हा मगधचा भाग होता. महाराष्ट्राचा संस्थापक हा येथील प्रसिद्ध राजा सातवाहन मानला जातो. सातवाहनाच्या कारकिर्दीत या प्रदेशाने अनेक क्षेत्रांत प्रगती साधली असे म्हटले जाते.
इसवी सन २३० ते २२५ या काळात या प्रदेशावर सातवाहन घराण्याचे राज्य होते, त्यानंतर हा प्रदेश वाकाटक घराण्याच्या अधिपत्याखाली राहिला. पुढे या प्रदेशावर अनुक्रमे कलचुरी, यादव, चालुक्य, खिलजी आणि बहमिनी घराण्यांचे राज्य होते.
1307 नंतर, महाराष्ट्रात बहुतेक मुस्लिम शासकांचे राज्य होते. मुस्लिम समाजाची दरबारी भाषा असलेल्या फारसीचा मराठी भाषेवरही प्रभाव पडला. 16व्या शतकात, अनेक स्वतंत्र मुस्लिम शासकांमध्ये महाराष्ट्राचे पुन्हा तुकडे झाले, जे एकमेकांशी मरेपर्यंत लढले.
पण जेव्हा छत्रपती शिवाजी महाराजांचा उदय झाला, तेव्हा महाराष्ट्राचा इतिहास अधिकच गौरवशाली झाला. शिवाजी महाराजांनी दुर्गम डोंगरात आपले अभेद्य किल्ले बांधले. त्याने युद्धात औरंगजेबाचा अनेकवेळा पराभव केला.
वीर शिवाजी महाराजांच्या नेतृत्वाखाली दक्षिण भारतातील तंजौरपासून मध्य प्रदेशातील ग्वाल्हेरपर्यंत मराठा साम्राज्याचा विस्तार झाला.
छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या कुशल नेतृत्वात या राज्याचा सर्वांगीण विकास झाला. त्यानंतर हा प्रदेश ईस्ट इंडिया कंपनीच्या ताब्यात आला. 1661 मध्ये ब्रिटनने बॉम्बे बेटावर ताबा मिळवला आणि 19व्या शतकात मराठे देखील ब्रिटिशांच्या विस्ताराला बळी पडले.
यानंतर ब्रिटिशांनी ‘बॉम्बे प्रेसिडेन्सी’ नावाचा प्रशासकीय प्रांत स्थापन केला. 1947 मध्ये भारताला स्वातंत्र्य मिळाले तेव्हा प्रांताचे रूपांतर बॉम्बे स्टेटमध्ये (1950) करण्यात आले. अनेक पूर्वीच्या प्रांतीय राज्यांचा नव्या राज्यात समावेश करण्यात आला. 1 नोव्हेंबर 1956 रोजी, मध्य प्रदेशचा भाग एका मोठ्या भाषिक आणि राजकीय पुनर्रचनेत द्वीपकल्पीय भारताच्या बॉम्बे स्टेटमध्ये विलीन झाला, हैदराबादला उत्तर-पूर्व भागातून काढून टाकण्यात आले.
पुनर्रचनेचा परिणाम अजूनही भाषिकदृष्ट्या विभाजित राज्य होता, गुजराती भाषिक बहुतेक उत्तरेत आणि मराठी भाषक दक्षिणेत राहतात. 1 मे 1960 रोजी दोन्ही भाषिक गटांच्या मागणीवरून राज्याचे उत्तरेला गुजरात आणि दक्षिणेला महाराष्ट्र असे दोन भाग करण्यात आले. बॉम्बे महाराष्ट्राचा एक भाग आणि राज्याची राजधानी राहिली. 1990 मध्ये बॉम्बे शहराचे मुंबई असे नामकरण करण्यात आले.अशा प्रकारे या राज्याचा इतिहास अतिशय समृद्ध आणि गौरवशाली असल्याचे आपण पाहतो.
आणखी माहिती वाचा :महाराष्ट्र राज्याची माहिती | Maharashtra State Information in Marathi | भाग : १
महाराष्ट्राचा भूगोल (Geography of Maharashtra in Marathi)
महाराष्ट्र हे भारतातील क्षेत्रफळाच्या दृष्टीने तिसरे मोठे राज्य आहे. पहिल्या क्रमांकावर राजस्थान तर दुसऱ्या क्रमांकावर मध्य प्रदेश आहे. महाराष्ट्राचे क्षेत्रफळ 307,713 किमी आहे. गोदावरी, कृष्णा, तापी या महाराष्ट्रातील प्रमुख नद्या आहेत. कळसूबाई शिखर हे महाराष्ट्रातील सर्वोच्च शिखर आहे. त्याची उंची 1646 मीटर आहे. अरबी समुद्र महाराष्ट्राच्या बाजूला आहे. त्याची लांबी 720 किमी आहे.
महाराष्ट्राच्या सीमेबद्दल बोलायचे झाले तर पूर्वेला छत्तीसगड तर पश्चिमेला अरबी समुद्र आहे. महाराष्ट्राच्या दक्षिणेस गोवा, कर्नाटक व आंध्र प्रदेश तर उत्तरेस गुजरात व मध्य प्रदेश आहे.
या भागात आढळणारी काळी माती कापूस लागवडीसाठी अतिशय चांगली आहे. याशिवाय ऊस, भात, गहू, बाजरी, हरभरा, तंबाखू या पिकांची लागवडही या भागात केली जाते. राज्यातील सुमारे १३.६६ लाख हेक्टर वर अनेक प्रकारच्या फळांचे उत्पादन घेतले जाते.
संत्र्यांसाठी महाराष्ट्र संपूर्ण भारतात प्रसिद्ध आहे. महाराष्ट्र राज्य हे द्वीपकल्पीय भारत आहे. द्वीपकल्पीय भारत सामान्यत: दक्षिण भारत म्हणून ओळखला जातो. येथे दक्षिण भारतीय प्रदेश म्हणजे विंध्य पर्वतरांगेच्या दक्षिणेकडे वसलेला प्रदेश होय.
या राज्याच्या उत्तरेला वसलेल्या सातपुड्याच्या पर्वतरांगा त्याचे सौंदर्य वाढवतात.
आम्ही तुमच्यासाठी पूर्ण माहिती घेऊन आलो आहोत, ते पुढीलप्रमाणे आहे तुम्हाला महाराष्ट्र बद्दल सर्व माहिती खाली भेटून जाईल.
Leave a Reply