LED म्हणजे काय? | What is LED in Marathi | Marathi Salla

LED म्हणजे काय आणि ते कसे कार्य करते? |  LED चे उपयोग काय आहेत? | LED म्हणजे काय? | What is LED in Marathi | LED बद्दल पूर्ण माहिती | Marathi Salla

LED म्हणजे काय माहित आहे का? नसेल तर आजचा लेख पूर्ण वाचा. कारण आजच्या लेखात आम्ही LED शी संबंधित संपूर्ण माहिती तुमच्यासोबत शेअर करणार आहोत. LED, ज्याचे फुल फॉर्म Light emitting diode आहे, हा एक अतिशय लेटेस्ट आणि सर्वाधिक वापरला जाणारा शोध आहे. हे एक semiconductor device आहे, ज्याद्वारे वीज जात असताना light emit होतो. (What is LED in Marathi)

लाइट solid semiconductor पदार्थापासून प्रकाश तयार होतो, म्हणून त्याला solid state device देखील म्हणतात. आज जगात एलईडीचा वापर मोठ्या प्रमाणावर होत आहे आणि त्यात दिवसेंदिवस वाढ होत आहे. आजच्या लेखात आपण LED म्हणजे काय आणि ते कसे काम करते याबद्दल जाणून घेणार आहोत. चला तर मग पुढे चला आणि LED म्हणजे काय याची संपूर्ण माहिती जाणून घेऊया.

LED म्हणजे काय? – What is LED in Marathi

LED म्हणजेच Light Emitting Diode, एक semiconductor device आहे जे विद्युत प्रवाह वाहते तेव्हा प्रकाश उत्सर्जित करते. जेव्हा विद्युत प्रवाह LED मधून जातो तेव्हा इलेक्ट्रॉन छिद्रांसह पुन्हा एकत्र होतात आणि प्रक्रियेत प्रकाश तयार होतो. Light emitting diode मध्ये, विद्युत् प्रवाह फक्त पुढच्या दिशेने वाहतो, तर उलट दिशेने अवरोधित होतो.

हे डायोड अत्यंत डोप केलेले p-n जंक्शन आहेत. सेमीकंडक्टर सामग्री आणि डोपिंगच्या प्रमाणात अवलंबून, एलईडी spectral wavelength रंगीत प्रकाश उत्सर्जित करतो. तुम्ही खालील प्रतिमेत पाहू शकता की, LED पारदर्शक आवरणाने बंद आहे जेणेकरून उत्सर्जित प्रकाश बाहेर येऊ शकेल.

LED Symbol

खाली दिलेल्या प्रतिमेमध्ये तुम्ही LED symbol  पाहू शकता जे डायोडचे standard symbol आहे. त्यात दाखवलेले दोन छोटे बाण प्रकाश उत्सर्जन दाखवत आहेत.

LED चा शोध कधी आणि कोणी लावला? | When and who invented LED in Marathi?

LED चा शोध निक होलोनियाक जूनियर (Nick Holonyak Jr.) यांनी 1962 मध्ये लावला होता. होलोनिकला “प्रकाश-उत्सर्जक डायोडचा जनक” “Father of the light-emitting diode” देखील म्हटले जाते.

आणखी माहिती वाचा : iPhone म्हणजे काय? | What is iPhone in Marathi | Marathi Salla

LED का सिद्धांत – Working Principle of LED in Marathi

aluminum-gallium-arsenide (AIGaAs) मटेरियल साधारणपणे LEDs मध्ये वापरले जाते. जेव्हा पदार्थ त्याच्या original state असतो तेव्हा त्याचे atoms खूप मजबूतपणे बांधलेले असतात. अशा परिस्थितीत, फ्री electrones च्या कमतरतेमुळे, electricity चे conduction अशक्य होते.

आता, सामग्रीचे संतुलन बिघडवण्यासाठी, त्यात काही impurities (अशुद्धता) जोडल्या जातात, ज्याला डोपिंग म्हणतात. या प्रक्रियेअंतर्गत, extra atoms सादर केले जातात, जे N-type प्रणालीमध्ये फ्री electrones आणि P-type प्रणालीमध्ये holes तयार करतात.

या दोन्ही प्रकारे सामग्री अत्यंत conductive  बनते. विद्युत प्रवाह पास होताच, N-type मधील इलेक्ट्रॉन Cathode (negative) मध्ये प्रवेश करतात आणि P-types कडे जातात. आणि पी-टाइप मधील होल्स Anode (positive) मध्ये प्रवेश करतात आणि एन-टाइपकडे जातात. या प्रक्रियेदरम्यान प्रकाशाच्या स्वरूपात ऊर्जा निर्माण होते. Semiconductor मध्ये विद्युतप्रवाह कधीच उलट दिशेने वाहत नाही.

आणखी माहिती वाचा : पॉडकास्ट म्हणजे काय? | What is podcast in Marathi? | मराठी सल्ला

LED कसे कार्य करते? | How does LED work in Marathi?

LED (Light Emitting Diode) हा एक सेमीकंडक्टर प्रकाश स्रोत आहे ज्यामध्ये P-प्रकार (अधिक Holes) सेमीकंडक्टर आणि N-प्रकार (अधिक इलेक्ट्रॉन) सेमीकंडक्टर एकत्र केले जातात. जेव्हा पुरेसा व्होल्टेज लागू होतो, तेव्हा इलेक्ट्रॉन आणि होल्स, p-n जंक्शनवर पुन्हा एकत्र होतात आणि प्रकाशाच्या स्वरूपात ऊर्जा निर्माण करतात.

जर आपण standard diode बद्दल बोललो तर त्यात उष्णतेच्या स्वरूपात ऊर्जा निर्माण होते. परंतु light emitting diode मध्ये, ऊर्जा थेट प्रकाशाच्या (फोटोन) स्वरूपात निर्माण होते. या घटनेला इलेक्ट्रोल्युमिनेसन्स म्हणतात. इलेक्ट्रोल्युमिनेसेन्स ही एक ऑप्टिकल आणि electrical phenomenon आहे जिथे जेव्हा एखाद्या सामग्रीमधून विद्युत प्रवाह जातो तेव्हा प्रकाश तयार होतो. जर व्होल्टेज वाढले तर प्रकाश देखील तीव्र होतो आणि अधिकतम मूल्यापर्यंत पोहोचतो.

LED लाईटचा रंग कसा ठरवला जातो? | How is the color of LED light determined in Marathi?

LED मधून उत्सर्जित होणाऱ्या प्रकाशाचा रंग semiconducting element मध्ये वापरल्या जाणार्‍या सामग्रीवर अवलंबून असतो. वेगवेगळ्या सामग्रीवर आधारित प्रकाशाचे रंग उपलब्ध आहेत:

• Aluminum gallium arsenide (AIGaAs) इन्फ्रारेड आणि लाल प्रकाश प्रदान करते.
• Indium gallium nitride (InGaN) निळा, हिरवा आणि अल्ट्राव्हायोलेट high-brightness प्रकाश प्रदान करते.
• उच्च चमक असलेले पिवळे, केशरी आणि लाल रंग Aluminum gallium indium phosphide (ALGaInP) पासून मिळवले जातात.
• Gallium phosphide (GaP) पिवळा आणि हिरवा प्रकाश तयार करतो.

LED चे प्रकार – Types of LED in Marathi

LEDs चे size, power आणि वापराच्या आधारावर वर्गीकरण केले जाते, तुम्ही ते खाली पाहू शकता.

आकारावर अवलंबून:

• Miniature

Power च्या आधारावर:

• High Power

वापरावर आधारित:

• Flash
• RGB LEDs
• Bi आणि Tri-Color
• Alphanumeric
• Lighting LEDs

Miniature LEDs

– आजकाल हे LEDs सर्वात जास्त वापरले जातात. हे एलईडी एकाच आकारात आणि रंगात उपलब्ध आहेत. हे कोणत्याही गरम किंवा cooling device शिवाय थेट circuit board मध्ये बसवले जाऊ शकतात. हे voltage, total watts, current आणि manufacturer यांच्या आधारावर तीन भागांमध्ये विभागले गेले आहेत:

• Low Current
• Standard
• Ultra-High Output
• cell phone, remote control आणि calculator यांसारख्या छोट्या ऍप्लिकेशन्समध्ये Miniature LEDs वापरले जातात.

High Power LEDs

• – हे LEDs वापरल्याने सामान्य LEDs पेक्षा high output मिळते. त्यांच्यापासून उत्सर्जित होणारा प्रकाश lumens मध्ये मोजला जातो. luminous intensity, wavelength आणि voltage च्या आधारावर त्यांचे तीन भागांमध्ये वर्गीकरण केले जाते.
• या LEDs मध्ये जास्त गरम होण्याचा धोका असतो, त्यामुळे त्यांना थंड ठेवण्यासाठी उष्णता शोषून घेणारी सामग्री वापरली जाते.
• High Power LEDs चा वापर वाहनांचे headlights, high-powered lamps आणि अनेक industrial आणि mechanical उपकरणांमध्ये केला जातो.
• फ्लॅश LEDs – सामान्य LEDs सह integrated circuit वापरले जाते, जे एक विशिष्ट फ्रीक्वेंसी मध्ये प्रकाश चमकते. हे series resistors च्या मदतीशिवाय थेट power supply शी जोडलेले आहेत. याचा वापर वाहने आणि signboards मध्ये केला जातो.
• RGB LEDs – RGB म्हणजे लाल, हिरवे आणि निळे LEDs. हे तीन प्रकारचे रंग निघतात आणि या तीन प्राथमिक रंगांचे मिश्रण करून नवा रंग तयार होतो. हे उच्चारण दिवे (एका क्षेत्रावर लक्ष केंद्रित करणे), स्टेटस लाइट आणि लाइट शो मध्ये वापरले जातात.

Bi आणि Tri-Color

Bi-Color LEDs

– या प्रकारच्या प्रकाशात एकाच केसमध्ये दोन रंगीत LEDs समाविष्ट असतात. यातील तार inversely parallel आहेत, म्हणजे, एक पुढे दिशेने आणि दुसरी मागच्या दिशेने आहे, ज्या एका वेळी फक्त एक एलईडी दिवा लावतात. विद्युत प्रवाह दोन LEDs मध्ये आलटून पालटून राहतो, ज्यामुळे रंगात फरक पडतो.

Tri-Color LEDs

-यामध्ये दोन एलईडी एकाच वेळी जळतात आणि तिसरा रंग देतात. Alphanumeric – यामध्ये उच्च लवचिकता आणि कमी उर्जा वापरणारे segments असतात. त्यात समाविष्ट असलेले एलईडी खालीलप्रमाणे आहेत.

14 ते 16 segment

हे रोमन वर्णमालेतील सर्व 26 characters मोठ्या अक्षरात कव्हर करतात आणि 0-9 अंक देखील समाविष्ट करतात.

7 segment

हे अक्षरे आणि सर्व संख्यांचा लिमिटेड सेट समाविष्ट करतात.

Matrix Segment

यात सर्व alphabets, सर्व संख्या आणि सर्व प्रकारची symbols समाविष्ट आहेत.

Lighting LEDs – या LEDs मध्ये aluminum/ceramic body वापरली जाते ज्यात उष्णता नष्ट होते, ज्याचे उदाहरणEdison light bulb design आहे.

आणखी माहिती वाचा : Essay on Friends in Marathi | 100, 200 आणि 500 ​​शब्दांमध्ये मित्रांवर निबंध

LED चे फायदे | Advantages of LED in Marathi

• सामान्य दिव्यांच्या तुलनेत, LED दिव्यांचे आयुष्य जास्त असते, जे 11 ते 20 वर्षे असते.
• LED दिवे लावताना विजेचा वापर खूप कमी होतो.
• त्यांचा response time खूपच कमी आहे, जो सुमारे 10 नॅनोसेकंद आहे.
• LEDs ला हीटिंग आणि वॉर्म-अप वेळेची आवश्यकता नसते.
• ते वजनाने खूप हलके असतात आणि त्यांचा आकारही लहान असतो.
• त्यांच्या uneven construction मुळे, ते शॉक आणि कंपन सहन करण्यास सक्षम आहेत.
• LED lights अनेक रंगात उपलब्ध आहेत.

LED चे नुकसान | Disadvantages of LED in Marathi

• LEDs Lights बद्दल एक चिंता अशी आहे की त्यांनी निळ्या-प्रकाश धोक्याची सुरक्षित मर्यादा ओलांडली आहे, जी डोळ्यांसाठी सुरक्षित नाही.
• उच्च तापमानात एलईडी वापरल्याने त्याची कार्यक्षमता कमी होते आणि त्याचे नुकसान होऊ शकते.
• वाढलेल्या व्होल्टेज आणि करंटसह वापरल्यास, ते लवकर खराब होण्याची शक्यता वाढते.
• हे सामान्य दिवे पेक्षा जास्त महाग आहेत.

आणखी माहिती वाचा : क्रिकेटचे मुख्य नियम | Cricket Rules in Marathi | all about Cricket in Marathi

LED चे मुख्य उपयोग काय आहेत? | What are the main uses of LED in Marathi?

LED चे मुख्य उपयोग खालीलप्रमाणे आहेत:

TV Backlighting साठी –

टेलिव्हिजनचा बॅकलाइट हा वीज वापराचा मुख्य स्त्रोत आहे. यासाठी LEDs वापरल्यास ते विजेचा वापर कमी करतात. टीव्हीच्या बाजूने एलईडीचा वापर केल्याने विजेचा वापर कमी होतो. जेव्हा थेट डिस्प्लेच्या मागे LEDs वापरले जातात तेव्हा चांगले कॉन्ट्रास्ट प्राप्त होते.

Smartphone Backlighting साठी –

LED वापरल्याने स्मार्टफोनचे डिझाईन अधिक पातळ होऊ शकते आणि त्याची किंमतही कमी होऊ शकते. LED ची किंमत स्मार्टफोनच्या डिस्प्लेच्या आकारावर अवलंबून असते. कमी आउटपुट व्होल्टेजमुळे, बॅटरीचे आयुष्य जास्त होते.

डिस्प्लेमध्ये LED चा वापर –

LED डिस्प्ले बोर्डचा वापर आता सामान्य झाला आहे. हे रस्ता चिन्हे, होर्डिंग इत्यादींसाठी वापरले जातात.

Automotives मध्ये – Automotives उद्योगात एलईडीचा वापर लक्षणीय वाढला आहे. LED चा वापर वाहनांमध्ये ऊर्जा बचतीबरोबरच चांगली visibility प्रदान करते. चांगल्या प्रवेशयोग्यतेसाठी हे मोठ्या प्रमाणावर वाहनांच्या backआणि rear वापरले जातात. एलईडीचा वापर रस्त्यावरील visibility वाढवून वाहनचालक आणि पादचाऱ्यांना सुरक्षितता प्रदान करतो.

Lights कमी करण्यासाठी (dimming होणे) –

LED मध्ये ऊर्जेचा वापर कमी करण्यासाठी dimming feature समाविष्ट आहे. हे वैशिष्ट्य ग्लोबल डिमिंग (एलईडी एकाच वेळी dim करण्यासाठी) आणि local dimming (एलईडी स्वतंत्रपणे मंद करण्यासाठी) वापरले जाते.

Remote Control मध्ये – हे घरांमध्ये टीव्ही, एअर कंडिशनर इत्यादींसाठी वापरल्या जाणार्‍या रिमोट कंट्रोलमध्ये वापरले जाते.

Conclusion

मला आशा आहे की तुम्हाला माझा “LED म्हणजे काय आणि त्याचे मुख्य उपयोग” हा लेख आवडला असेल. मी तुम्हाला लाइट एमिटिंग डायोड (What is LED in Marathi) संबंधित सर्व माहिती देण्याचा प्रयत्न केला आहे जेणेकरून तुम्हाला या विषयाशी संबंधित इतर कोणत्याही वेबसाइटवर जाण्याची आवश्यकता नाही.

तुम्हाला ही माहिती आवडली असेल किंवा काही नवीन शिकायला मिळाले असेल, तर कृपया ती इतर सोशल मीडिया नेटवर्कवर शेअर करा.