What is GST in Marathi | जीएसटी म्हणजे काय | What is tax in Marathi

जीएसटी म्हणजे काय? | त्याचे फायदे, वैशिष्ट्ये जाणून घ्या  | What is tax in Marathi | What is tax in Marathi | GST Type in Marathi

01 जुलै 2017 पासून संपूर्ण भारतातील वस्तू आणि सेवांशी संबंधित व्यवसायांवर GST लागू करण्यात आला आहे. जीएसटी लागू झाल्यानंतर जुनी करप्रणालीही रद्द करण्यात आली आहे. नवीन करप्रणालीमुळे देशाच्या विकासात वाढ होत आहे. मात्र इतक्या वर्षांनंतरही अजूनही अनेकांना जीएसटीबद्दल फारशी माहिती नाही. जीएसटी म्हणजे काय? त्याची अंमलबजावणी का झाली? जीएसटीचे काय फायदे आहेत? असे अनेक प्रश्न आजही लोकांच्या मनात आहेत. त्यामुळे आज या लेखात आपण जीएसटीशी संबंधित सर्व मूलभूत माहिती देणार आहोत. (What is GST in Marathi)

या लेखात आपण जीएसटी (मराठीमध्ये जीएसटी म्हणजे काय?) यावर चर्चा करू.  जीएसटी रिटर्न म्हणजे काय? GST चे पूर्ण रूप काय आहे?जीएसटीची वैशिष्ट्ये? जीएसटीचे काय फायदे आहेत? इत्यादी सर्व प्रश्नांची उत्तरे आम्ही तुमच्यासमोर मांडू. म्हणजेच, या लेखात तुम्हाला जीएसटीबद्दल संपूर्ण माहिती दिली जाईल. चला तर मग जाणून घेऊया जीएसटीची संपूर्ण माहिती मराठीत.

मी तुम्हाला सांगितल्याप्रमाणे, या लेखात आम्ही तुम्हाला जीएसटीशी संबंधित सर्व मूलभूत माहिती देऊ, म्हणून आम्ही कराच्या व्याख्येपासून सुरुवात करत आहोत, जेणेकरून सर्वकाही सहज समजू शकेल.

कर म्हणजे काय? | What is tax in Marathi?

कर हे एक अनिवार्य शुल्क किंवा आर्थिक शुल्क आहे जे सार्वजनिक कामांसाठी सर्वोत्तम सुविधा आणि पायाभूत सुविधा प्रदान करण्यासाठी महसूल गोळा करण्यासाठी सरकार कोणत्याही व्यक्ती किंवा संस्थेकडून घेते. हा पैसा सरकार सार्वजनिक सुविधा देण्यासाठी खर्च करते.

आणखी माहिती वाचा : What is IPO in Marathi | IPO म्हणजे काय | Marathi Salla

कराचे प्रकार | Types of tax in Marathi

मुख्यतः दोन प्रकारचे कर आहेत, पहिला प्रत्यक्ष कर आणि दुसरा अप्रत्यक्ष कर.

• प्रत्यक्ष कर: प्रत्यक्ष कर  हा असा कर आहे जो करदात्याद्वारे सरकारला थेट भरला जातो. जसे आयकर, संपत्ती कर इ.
• अप्रत्यक्ष कर: अप्रत्यक्ष करामध्ये ते कर समाविष्ट असतात जे सरकार विक्रेत्याकडून वस्तू आणि सेवांच्या व्यवहारासाठी शुल्काच्या रूपात वसूल करतात आणि नंतर तो विक्रेता अंतिम ग्राहकाकडून तो कर वसूल करतो, अशा प्रकारे अंतिम ग्राहकाकडून कर वसूल केला जातो. अप्रत्यक्षपणे सरकारला, जसे की GST.

जीएसटी म्हणजे काय? ,मराठी मध्ये GST म्हणजे काय? | What is GST in Marathi?

GST चे पूर्ण रूप आहे: वस्तू आणि सेवा कर, मराठीमध्ये याला “वस्तू आणि सेवा कर” म्हणतात. याचा अर्थ हा वस्तू (उत्पादने) आणि सेवांवर लादलेला अप्रत्यक्ष कर आहे. येथे वस्तू म्हणजे पुस्तक, फोन, एसी, कार इत्यादी कोणत्याही प्रकारची वस्तू. आणि सेवा जसे की हॉटेल सेवा,बँकिंग सेवा, आंतरराष्ट्रीय हवाई प्रवास, केबल ऑपरेटर इ. जेव्हा आम्ही कोणतीही वस्तू खरेदी करतो किंवा कोणतीही सेवा वापरतो तेव्हा आम्हाला हा कर भरावा लागतो.

01 जुलै 2017 पासून भारतातील सर्व राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये GST लागू करण्यात आला आहे. आता जीएसटी म्हणजे काय? हे जाणून घेतल्यावर, आता हे समजण्याची वेळ आली आहे की जीएसटीपूर्वी देशात कोणत्या ना कोणत्या प्रकारची करप्रणाली लागू होती. यामुळे आम्हाला जीएसटीचे महत्त्व आणि फायदे समजून घेणे सोपे होईल. तर आम्हाला हे देखील कळू द्या.

जीएसटीपूर्वी देशात कोणत्या प्रकारची करप्रणाली होती? | What type of taxation system existed in the country before GST?

01 जुलै 2017 पूर्वी देशातील विविध राज्यांमध्ये विविध प्रकारच्या अप्रत्यक्ष कर प्रणाली होत्या. ते सविस्तर समजून घेऊ.

जीएसटी येण्यापूर्वी, राज्य आणि केंद्र सरकारे कोणत्याही वस्तूचे उत्पादन आणि त्याची विक्री दरम्यान वेगवेगळ्या टप्प्यांवर अनेक प्रकारचे कर वसूल करत असत. उदाहरणार्थ, कारखान्यातून तयार माल बाहेर आला की, त्यावर उत्पादन शुल्क आकारले जात असे. काही वस्तू अशा होत्या ज्यांवर स्वतंत्रपणे अतिरिक्त उत्पादन शुल्क आकारले जात होते. एका राज्यात माल तयार करून दुसऱ्या राज्यात विकला जात असेल तर केंद्र सरकार त्यावर केंद्रीय विक्री कर वसूल करत असे आणि राज्यात प्रवेश करताना प्रवेश शुल्क वसूल केले जात असे.

वस्तूंची विक्री करताना, राज्याने प्रामुख्याने व्हॅट (मूल्यवर्धित कर) स्वरूपात कर गोळा केला. प्रत्येक राज्यात कर गोळा करण्याचे वेगवेगळे नियम होते, काही राज्यांमध्ये जास्त कर आकारले जात होते तर काहींमध्ये ते कमी होते. अनेक प्रकरणांमध्ये खरेदी करही भरावा लागला. एखादी वस्तू चैनीच्या वस्तूंच्या श्रेणीत आली तर लक्झरी टॅक्सही भरावा लागतो. रेस्टॉरंट किंवा हॉटेलमध्ये वस्तू द्यायची असल्यास सेवा कर वेगळा आकारला जात होता.

जीएसटी लागू होण्यापूर्वी, वस्तू आणि सेवांवर आकारले जाणारे कर खालीलप्रमाणे होते:

• केंद्रीय उत्पादन शुल्क
• उत्पादन शुल्क
• अतिरिक्त उत्पादन शुल्क
• अतिरिक्त सीमाशुल्क
• विशेष अतिरिक्त सीमा शुल्क
• जकात
• राज्य व्हॅट
• केंद्रीय विक्री कर
• खरेदी कर
• लक्झरी कर
• मनोरंजन करा
• आत प्रवेश करा
• जाहिरातींवर कर
• लॉटरी, जुगार आणि सट्टेबाजीवर कर
• सेवा कर
• उपकर आणि अधिभार

पण आता या सर्व अप्रत्यक्ष करांची जागा एकट्या जीएसटीने घेतली आहे.

आणखी माहिती वाचा : Essay on Friends in Marathi | 100, 200 आणि 500 ​​शब्दांमध्ये मित्रांवर निबंध

जीएसटी का लागू करण्यात आला? | Why was GST introduced in Marathi?

• वर तुम्ही वाचले आहे की जीएसटीपूर्वी, सरकार व्यवहारादरम्यान कर कसा गोळा करत असत. वस्तू तयार झाल्यापासून ते ग्राहकांपर्यंत पोहोचेपर्यंत अनेक प्रकारच्या करांना सामोरे जावे लागले, ही करप्रणाली व्यापारी तसेच सरकारसाठी अतिशय त्रासदायक होती.
• भारतीय राज्यघटनेत निश्चित केलेल्या जुन्या करविषयक नियमांमध्ये, वस्तू आणि सेवांच्या उत्पादनावर कर लावण्याचा अधिकार फक्त केंद्र सरकारला होता.
• तर राज्य सरकारला वस्तूंच्या विक्रीवर कर लावण्याचा अधिकार होता.
• राज्य आणि केंद्र दोन्हीकडून वसूल केल्यामुळे, या सर्वांमुळे करांचे ओव्हरलॅपिंग झाले. म्हणजेच उत्पादन शुल्कावर राज्य सरकारकडून व्हॅट आकारल्याप्रमाणे करावरच कर आकारला गेला.
• वेगवेगळ्या राज्यांनी वेगवेगळ्या श्रेणींमध्ये आपापले कर ठरवले आहेत. त्यामुळे देशात विविध ठिकाणी वस्तूंच्या किमतीत तफावत दिसून आली.
• परिस्थिती अशी होती की अनेक परदेशी कंपन्यांना भारतात वस्तू तयार करून विकणेही पसंत नव्हते. छोटे व्यापारी आणि कंपन्या या करांच्या नियमांच्या कचाट्यात अडकल्या. या सर्व गोष्टी देशाच्या विकासात मोठा अडथळा ठरत होत्या.
• देशातील या सर्व विसंगती दूर करण्यासाठी, जीएसटी एक एकीकृत कर कायदा म्हणून आणला गेला. एक कर जो उत्पादनापासून वस्तूंच्या विक्रीपर्यंत लादला जाऊ शकतो आणि सेवांवर देखील लागू केला जाऊ शकतो.
• उत्पादन आणि विक्रीचे पृथक्करण दूर करण्यासाठी सरकारने जीएसटीचा एकच आधार निश्चित केला: पुरवठा. त्यासाठी संसदेत घटनादुरुस्तीची प्रक्रिया स्वीकारण्यात आली आणि कर कायद्यांमध्ये बदल करण्यात आले.

जीएसटीची प्रमुख वैशिष्ट्ये | Salient Features of GST in Marathi

नवीन करप्रणाली लागू करून जुन्या करप्रणालीतील त्रुटी दूर करणे हा सरकारचा उद्देश होता. म्हणून 01 जुलै 2017 रोजी GST लागू करण्यात आला, त्याची प्रमुख वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे आहेत:

उत्पादनाऐवजी उपभोगावर कर

नवीन कर प्रणाली GST मध्ये, जेव्हा एखादी वस्तू किंवा सेवा विकली जाते तेव्हा कर वसूल केला जातो. म्हणजेच ही वसुली पुरवठा दरम्यान होते. वस्तू किंवा सेवेच्या अंतिम किंमतीसह विहित जीएसटी देखील भरावा लागतो. वस्तू किंवा सेवा विकणारा हा कर खरेदीदाराकडून वसूल करतो. त्यानंतर हे शुल्क तो सरकारी खात्यात जमा करतो. प्रत्येक वेळी खरेदी-विक्रीची ही प्रक्रिया होते तेव्हा जीएसटी भरावा लागतो.

इनपुट क्रेडिट सिस्टमद्वारे कर परतावा | Tax Refund through Input Credit System

एखादी वस्तू तयार केली जाते आणि अंतिम ग्राहकापर्यंत पोहोचते त्या दरम्यान, अनेक खरेदी आणि विक्री प्रक्रिया होतात. परंतु जीएसटी प्रणालीमध्ये होणाऱ्या प्रत्येक खरेदी-विक्री प्रक्रियेवर कर भरावा लागतो. अशा परिस्थितीत, तुम्ही विचार करत असाल की अशा प्रकारे उत्पादनाची किंमत अंतिम ग्राहकापर्यंत पोहोचेपर्यंत आणखी वाढली पाहिजे. पण तसे नाही. कारण त्यात इनपुट क्रेडिट सिस्टिम लागू आहे. या प्रणालीअंतर्गत, शेवटच्या टप्प्यावर कर आकारण्यापूर्वी खरेदी-विक्री प्रक्रियेदरम्यान ज्याने कर जमा केला असेल, त्याला तो परत मिळेल. त्या बदल्यात त्यांना क्रेडिट दिले जाते, जे सरकारला जीएसटी भरण्यासाठी वापरले जाऊ शकते. दरमहा जीएसटी रिटर्न भरताना टॅक्स क्रेडिट सिस्टमद्वारे जीएसटी समायोजित केला जाऊ शकतो. ही टॅक्स क्रेडिट सिस्टीम काय आहे ते तुम्ही पुढे वाचा.

आणखी माहिती वाचा : Google Pay वर खाते कसे तयार करावे | How to Create Google Pay Account in Marathi

करावरील कराचा ट्रेंड संपतो | The trend of tax on tax ends

जीएसटीपूर्वीच्या करप्रणालीत केवळ एका वस्तूवर वेगवेगळे कर आकारले जात नव्हते, तर त्यावरील करही भरावा लागत होता. कारण कच्च्या मालापासून ते ग्राहकाने खरेदी करण्यापर्यंत पुरवठा साखळीच्या प्रत्येक टप्प्यावर विक्रीकर लावला होता. पुरवठा साखळीतील प्रत्येक खरेदीदाराने आधीपासून लादलेल्या कोणत्याही करांसह वस्तूंच्या किमतीवर आधारित कर भरला. याला कॅस्केडिंग कर म्हणतात.मात्र जीएसटी आल्यानंतर ही समस्या संपली. आता जीएसटी शेवटी ग्राहक भरतो. अंतिम ग्राहकापूर्वी जीएसटी भरणाऱ्यांचे पैसे टॅक्स क्रेडिट सिस्टमद्वारे समायोजित केले जातात.

करावरील राज्यांची मनमानी संपली | The arbitrariness of states over taxes ended

सर्व राज्यांना जीएसटीचे निश्चित दर स्वीकारावे लागतील. जीएसटीमध्ये काही बदल करायचा असेल तर त्यासाठी विशेष जीएसटी कौन्सिल स्थापन करण्यात आली आहे, ज्याचे अध्यक्ष केंद्रीय अर्थमंत्री असतील. सर्व राज्यांचे अर्थमंत्रीही या परिषदेचे सदस्य असतील. जीएसटी कौन्सिलच्या कोणत्याही निर्णयावर, दोन तृतीयांश मते राज्यांकडे असतील आणि एक तृतीयांश मते केंद्राकडे असतील. प्रत्येक राज्याला दिलेला मतदानाचा अधिकार समान असेल

परिषदेने घेतलेल्या कोणत्याही निर्णयाची अंमलबजावणी करण्यासाठी परिषदेच्या तीन चतुर्थांश मतांची आवश्यकता असेल.

संपूर्ण यंत्रणा ऑनलाइन असल्याने त्रुटींना वाव नाही.

जीएसटी अंतर्गत केलेल्या सर्व सौद्यांची माहिती ऑनलाइन अपलोड केली जाईल, जिथे केलेल्या डीलची पावती पुरवठादार आणि पुरवठा घेणारा दोघांनाही उपलब्ध असेल. या पावत्यांच्या मदतीने ते दोघेही त्यांचे टॅक्स क्रेडिट मिळवू शकतील. जर सौदे जुळले नाहीत तर अनियमितता उघडकीस येणार हे उघड आहे.येथे प्रत्येक टप्प्यावर कर वसूल करण्याची जबाबदारी उच्च व्यावसायिकांची असेल, त्यामुळे कर भरण्याची साखळी सुरळीत राहील. कारण कोणत्याही व्यावसायिकाला त्याचे टॅक्स क्रेडिट गमावायचे नसते.

सरकार GST कसा वसूल करते? | How does the government collect GST in Marathi?

आता आपण GST कसे गोळा केले जाते किंवा GST पेमेंट सरकारपर्यंत कसे पोहोचते हे समजू.

समजा एखादा टीव्ही आहे, जो कारखान्यातून तयार होतो आणि ग्राहकांपर्यंत पोहोचतो. मात्र ग्राहकांपर्यंत पोहोचण्यापूर्वी अनेक टप्पे पार करावे लागतील. ही प्रक्रिया सोप्या शब्दात समजावून सांगण्यासाठी, आम्ही खालील तीन चरणांमध्ये स्पष्ट करू. वास्तविक या पायऱ्या जास्त किंवा कमी असू शकतात.

• कारखान्यातून टीव्ही तयार होताच तो घाऊक विक्रेत्याकडे जाईल.
• होलसेलरकडून हा टीव्ही किरकोळ विक्रेत्याकडे जाईल.
• शेवटी हा टीव्ही अंतिम ग्राहकापर्यंत म्हणजेच किरकोळ विक्रेत्यापासून ग्राहकापर्यंत पोहोचेल.

जसे आम्ही तुम्हाला वर सांगितले आहे की सरकार पुरवठा हा जीएसटीचा आधार मानते. याचा अर्थ, जो कोणी वस्तू किंवा सेवा पुरवतो तो कर वसूल करेल आणि सरकारला देईल. तुम्ही या उदाहरणात पाहू शकता की, शेवटच्या ग्राहकापर्यंत पोहोचेपर्यंत पुरवठा साखळीमध्ये टीव्ही तीन वेळा पुरवला जातो, म्हणजे तीन वेळा विकला जातो. त्यामुळे येथे तीन ठिकाणी कर जमा झाला.

1. कारखान्याने होलसेलरकडून कर वसूल केला
2. घाऊक विक्रेत्याने किरकोळ विक्रेत्याकडून कर वसूल केला
3. किरकोळ विक्रेत्याने ग्राहकांकडून कर वसूल केला

इथे सरकार कारखान्याकडून कर वसूल करेल कारण त्याने टीव्ही विकला आहे. होलसेलरला टीव्ही विकताना कारखाना या कराची भरपाई करेल. होलसेलर किरकोळ विक्रेत्याकडून भरलेला कर वसूल करेल आणि शेवटी किरकोळ विक्रेता हा कर ग्राहकांकडून टीव्हीच्या किंमतीसह वसूल करेल. त्यामुळे हा कर अप्रत्यक्षपणे ग्राहकांकडून सरकारपर्यंत पोहोचेल. म्हणूनच या कराला अप्रत्यक्ष कर म्हणतात.

जीएसटीचे काय फायदे आहेत? | What are the benefits of GST in Marathi?

जीएसटी लागू झाल्यानंतर देशातील करप्रणालीत पारदर्शकता वाढली असून जबाबदारीही वाढली आहे. सरकारसोबतच व्यापारी आणि ग्राहकांनाही या एकात्मिक कर कायद्याचा लाभ मिळत आहे. कसे ते समजून घेऊ.

ग्राहकांना होणारे फायदे

• सगळ्यात महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे जीएसटी लागू झाल्यानंतर विविध प्रकारच्या करांतून दिलासा मिळाला. करांचे ओव्हरलॅपिंग थांबले, ज्यामुळे वस्तूंच्या किमतींमध्ये अनावश्यक वाढ रोखली गेली. याचा थेट फायदा सर्वसामान्यांना होऊ लागला.
• जगण्यासाठी लागणाऱ्या जीवनावश्यक वस्तूंवर कर कमी ठेवण्यात आला आहे, जेणेकरून या गोष्टी आपल्याला कमीत कमी किमतीत मिळतील. त्यामुळे सर्वसामान्य आणि गरीब जनतेला महागाईपासून दिलासा मिळाला आहे.
• पारदर्शकता वाढल्याने करचोरी कमी झाली आहे. त्याच वेळी, अधिकाधिक व्यावसायिक आता जीएसटीच्या कक्षेत येत आहेत. यामुळे सरकारचे उत्पन्न वाढेल जे आरोग्य, शिक्षण आणि वाहतूक यासारख्या सार्वजनिक सुविधांमध्ये सुधारणा करण्यास मदत करेल.

व्यावसायिकांना होणारे फायदे  | Benefits to professionals

• विविध प्रकारच्या करातून आता व्यावसायिकांना दिलासा मिळाला आहे. तसेच विविध ठिकाणी आकारण्यात येणाऱ्या जकात कराच्या बोज्यातूनही दिलासा मिळाला आहे. त्यांच्यासाठी कर नियम समजून घेणे आणि भरणे पूर्वीपेक्षा सोपे झाले आहे.
• यापूर्वी केंद्र आणि राज्य सरकार लघुउद्योग आणि उद्योजकांना प्रोत्साहन देण्यासाठी कर सवलत देत असत. याचा फायदा घेण्यासाठी मोठमोठे उद्योगपतीही आपल्या उद्योगांची अनेक भागात विभागणी करून छोटे उद्योग म्हणून दाखवत असत. मात्र जीएसटी आल्यानंतर हे करण्याची गरज भासणार नाही. कंपन्या अधिक स्वस्त आणि स्पर्धात्मक वस्तू बनवून आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत इतर कंपन्यांशी स्पर्धा करू शकतील.
• जीएसटी प्रणालीमध्ये व्यवसायाशी संबंधित सर्व कागदपत्रे ऑनलाइन करण्यात आली आहेत.कागदपत्रे कुठेतरी हरवली असतील किंवा त्यात काही चूक असेल तर ती सहज दुरुस्त करता येतात. व्यावसायिकांना विनाकारण कार्यालयात जावे लागणार नाही.

सरकारला होणारे फायदे | Benefits to Govt

• जीएसटीमुळे करचुकवेगिरीची शक्यता बऱ्याच अंशी कमी होईल. यापूर्वी उत्पादनापासून माल विक्रीपर्यंतच्या प्रक्रियेत अनेक ठिकाणी काम लपवले जात होते. अशा परिस्थितीत सरकारला त्यांच्यावर कर मिळणे शक्य नव्हते. मात्र जीएसटी लागू झाल्यानंतर ही कामेही सरकारच्या नजरेत राहणार असून, त्यामुळे सरकारच्या उत्पन्नात वाढ होणार आहे.
• पूर्वीच्या करप्रणालीत राज्यांच्या मनमानीमुळे वेगवेगळ्या राज्यांमध्ये वेगवेगळे कर वसूल केले जात होते, परिणामी वस्तूंच्या किमती सारख्या नसून काही बाबतीत त्या जास्त होत्या. अशा स्थितीत काही लोकांनी याचा फायदा घेत जवळच्या राज्यात स्वस्तातल्या मालाची तस्करी केली. मात्र आता संपूर्ण देशात एकसमान कर (जीएसटी) लागू झाल्याने वस्तूंच्या किमती सारख्याच राहतील आणि तस्करीवरही नियंत्रण येईल.
• करांच्या संख्येत कपात आणि समान करामुळे केंद्र आणि राज्य सरकारच्या अधिकारी आणि कर्मचाऱ्यांवरील भार कमी होणार आहे.सर्व काही ऑनलाइन असल्याने, नोंदणी आणि कर संबंधित तपशीलांवर लक्ष ठेवणे सोपे होईल. यामुळे वसुलीचा खर्च कमी होईल आणि सरकारसाठी कर व्यवस्थापनाचे कामही सोपे होईल.
• प्रत्येक टप्प्यावर खरेदी आणि विक्रीच्या पावत्या जुळवणे आवश्यक असेल. तरच व्यावसायिकांना पूर्वीच्या टप्प्यात जमा झालेल्या कर क्रेडिटचा लाभ मिळू शकेल. आता प्रत्येकाने बिले भरणे आणि नंतर पावत्या सादर करणे आवश्यक असेल. त्यामुळे काळ्या बाजारावर नियंत्रण ठेवणे सोपे होणार आहे.

GST चे किती प्रकार आहेत? , मराठीमध्ये GST प्रकार | GST Type in Marathi

जीएसटी हा एकाच प्रकारचा कर असला तरी तो चार वेगवेगळ्या नावांनी वसूल केला जातो. आम्ही त्यांना जीएसटीचे प्रकार देखील म्हणू शकतो, जे यासारखे आहेत:

CGST – CGST म्हणजे “केंद्रीय वस्तू आणि सेवा कर”. जेव्हा एकाच राज्यातील दोन लोकांमध्ये व्यवहार होतो, तेव्हा कर CGST (SGST) म्हणून आकारला जातो.येथे CGST हा कराचा तो भाग आहे जो केंद्र सरकार गोळा करतो, जो एकूण कराच्या निम्मा आहे. उर्वरित अर्धा राज्य सरकारकडे जातो.

SGST – SGST म्हणजे “राज्य वस्तू आणि सेवा कर”, ज्याचा अर्थ “राज्य वस्तू आणि सेवा कर” आहे. आम्ही तुम्हाला आधी सांगितल्याप्रमाणे, एकाच राज्यातील दोन लोकांमधील व्यवहारांमध्ये, CGST आणि SGST दोन्ही एकत्र कर आकारले जातात. येथे SGST हा कराचा तो भाग आहे जो राज्य सरकारच्या खात्यात जातो.केंद्राला दिल्यानंतर हा कराचा उर्वरित अर्धा भाग आहे.

IGST – IGST चे पूर्ण रूप “Integrated Goods and Services Tax” आहे, ज्याचा हिंदी मध्ये “Integrated Goods and Services Tax” असा होतो. हा कर दोन वेगवेगळ्या राज्यातील व्यावसायिकांमध्ये असताना वसूल केला जातो. हा कर केंद्र सरकार गोळा करतो, त्यातील अर्धा तो स्वतःकडे ठेवतो आणि उरलेला निम्मा ज्या राज्याला माल पाठवला जातो त्याला देतो (IGST = CGST SGST किंवा CGST UTGST). वस्तूंचा पुरवठा करणाऱ्या राज्याला या करात कोणताही वाटा मिळत नाही.

UTGST – UTGST म्हणजे “केंद्रशासित प्रदेश वस्तू आणि सेवा कर”, हिंदीत याचा अर्थ “केंद्रशासित प्रदेश वस्तू आणि सेवा कर” असा होतो. केंद्रशासित प्रदेशात कोणत्याही दोन व्यापार्‍यांमध्ये करार केल्यावर हा कर वसूल केला जातो. केंद्रशासित प्रदेश वस्तू आणि सेवा कर कायदा 12 एप्रिल 2017 रोजी अंमलात आलेले कायदे. याअंतर्गत हा कर वसूल करण्याचे अधिकार केंद्र सरकारला देण्यात आले आहेत. हा कर CGST UTGST म्हणून गोळा केला जातो.

जीएसटीचे पाच  प्रकार मराठीमध्ये।  (5 Types of Gst  Tax in Marathi)

जीएसटी कौन्सिलने विविध प्रकारच्या वस्तूंसाठी GST चे एकूण 5 स्लॅब तयार केले आहेत, जे खालीलप्रमाणे आहेत:

• 00% GST: या स्लॅबमध्ये अन्न, भाज्या, मीठ, गूळ, महाविद्यालये, शाळा इत्यादी जीवनासाठी अत्यंत आवश्यक असलेल्या वस्तू आणि सेवांचा समावेश आहे.
• 05% GST: सामान्य जीवनावश्यक वस्तू आणि सेवा या स्लॅबमध्ये ठेवल्या जातात, जसे की साखर, चहा, मसाले, खते इ.
• 12% GST: दैनंदिन जीवनात वापरल्या जाणार्‍या वस्तू आणि सेवा, जसे की बिस्किटे, नमकीन, औषधे, दुग्धजन्य पदार्थ, छत्री इ.
• 18% GST: मध्यम जीवन जगणाऱ्या लोकांसाठी उपयुक्त असलेल्या वस्तू, जसे की आइस्क्रीम, कोल्ड्रिंक्स, चॉकलेट्स, रेफ्रिजरेटर इ.
• 28% GST: हानीकारक श्रेणीतील वस्तू आणि गुटखा, पान मसाला, दारू, कार, पंचतारांकित हॉटेल्समध्ये राहणे इत्यादी लक्झरी वस्तू.
• भाजीपाला आणि धान्य यांसारख्या जगण्यासाठी अत्यावश्यक असलेल्या गोष्टी सरकारने कराच्या कक्षेतून कशा बाहेर ठेवल्या आहेत हे तुम्ही पाहू शकता. याशिवाय शिक्षण आणि आरोग्य सेवांवरही शून्य टक्के कर ठेवण्यात आला आहे. त्याचबरोबर चैनीच्या किंवा आरोग्यासाठी हानिकारक अशा वस्तूंवर जास्तीत जास्त कर लावण्यात आला आहे. यावरून सरकारने जीएसटीला न्याय्य कर म्हणून मांडण्याचा प्रयत्न केल्याचे स्पष्ट झाले आहे.

जीएसटी रिटर्न म्हणजे काय? , जीएसटी रिटर्न मराठीमध्ये | What is GST Return in Marathi?

जीएसटी अंतर्गत नोंदणीकृत व्यापाऱ्यांना त्यांच्या व्यवहारांचा तपशील सरकारला दाखवावा लागतो. हे तपशील जीएसटी रिटर्न फॉर्ममध्ये भरले जातात आणि सबमिट केले जातात. या फॉर्ममध्ये, सर्व विक्री आणि खरेदी तसेच कर कपात केलेला आणि भरलेला कर यांचा तपशील द्यावा लागेल. तुमच्याकडे कराची कोणतीही थकबाकी असल्यास, ती देखील सोबत जमा करावी लागेल. या तपशीलाला जीएसटी रिटर्न म्हणतात.

त्यांच्या श्रेणीनुसार, व्यावसायिकांना दर महिन्याला किंवा प्रत्येक तिमाहीत GST रिटर्न भरावे लागतात. याशिवाय, प्रत्येक आर्थिक वर्ष पूर्ण झाल्यानंतर प्रत्येकाला स्वतंत्र वार्षिक विवरणपत्र भरावे लागते. ५ कोटींपेक्षा जास्त उलाढाल असलेल्या व्यावसायिकांना दर महिन्याला जीएसटी रिटर्न भरावे लागते. 5 कोटी रुपयांपेक्षा कमी उलाढाल असलेले व्यावसायिक QRMP योजनेंतर्गत (त्रमासिक रिटर्न फाइलिंग आणि करांचे मासिक पेमेंट) प्रत्येक तिमाहीत रिटर्न भरू शकतात.जर त्यांनी क्यूआरएमपी योजना स्वीकारली नाही तर त्यांना दरमहा जीएसटी रिटर्न देखील भरावे लागेल.

कोणत्या व्यावसायिकांसाठी जीएसटी नोंदणी आवश्यक आहे? | Which businesses require GST registration?

जीएसटी नोंदणीची आवश्यकता खालील अटींच्या आधारे निश्चित करण्यात आली आहे.

टर्नओव्हर मर्यादेवर आधारित (Turnover Limit)

सामान्य राज्यात, जर कोणत्याही व्यावसायिकाची वार्षिक उलाढाल 40 लाख रुपये किंवा त्याहून अधिक असेल, तर त्याला जीएसटी नोंदणी घेणे बंधनकारक आहे. जर एखादा व्यावसायिक एखाद्या विशिष्ट राज्यात व्यवसाय करत असेल आणि त्याची वार्षिक उलाढाल 20 लाख रुपयांपेक्षा जास्त असेल, तर त्याला जीएसटी नोंदणी करणे अनिवार्य आहे. विशेष राज्यांमध्ये जम्मू आणि काश्मीर, मेघालय, आसाम, अरुणाचल प्रदेश, सिक्कीम, मिझोराम, नागालँड, त्रिपुरा, हिमाचल प्रदेश, मणिपूर आणि उत्तराखंड यांचा समावेश आहे.

उलाढाल मर्यादेशिवाय ( Without Turnover Limit)

खाली काही व्यवसाय दिले आहेत ज्यांवर उलाढालीची अट लागू नाही, ज्यासाठी GST नोंदणी घेणे अनिवार्य आहे.

आंतरराज्यीय व्यवसाय – जर एखाद्या व्यक्तीला त्याच्या राज्याबाहेर वस्तू किंवा सेवा इतर कोणत्याही राज्यात विकायच्या असतील, तर त्याला GST नोंदणी घेणे अनिवार्य आहे.

ई-कॉमर्स कंपन्या आणि पुरवठादार – ज्या कंपन्या ऑनलाइन शॉपिंग किंवा ऑनलाइन सेवा प्रदान करतात त्यांना GST नोंदणी घेणे अनिवार्य आहे. जसे स्नॅपडील, फ्लिपकार्ट इ.

वितरक किंवा इनपुट सेवा वितरक – जे व्यावसायिक प्रादेशिक केंद्र किंवा मुख्य कार्यालयातून वस्तू खरेदी करतात आणि विविध केंद्रांमधून वस्तू विकतात त्यांनाही GST नोंदणी घेणे आवश्यक आहे. ते मुख्य कार्यालयाला जीएसटी भरण्यासाठी दिलेले इनपुट क्रेडिट वापरू शकतात, म्हणून त्यांना इनपुट सेवा वितरक म्हणतात.

एग्रीगेटर – ज्या कंपन्या वापरकर्त्यांना त्यांच्या वेबसाइट किंवा पोर्टलवरील लिंकद्वारे इतर कंपन्यांच्या उत्पादनांपर्यंत नेण्याचे काम करतात त्यांना एग्रीगेटर म्हणतात. या कंपन्या त्यांच्या वेबसाइटला भेट देणाऱ्या ग्राहकांना इतर कंपन्यांच्या उत्पादनांच्या वैशिष्ट्यांबद्दल सांगतात, तुलना देतात आणि उत्पादने खरेदी करण्यासाठी लिंक देखील देतात. जसे Uber, Ola, Policybazaarइ.

OIDAR सेवा – OIDAR सेवा म्हणजे ऑनलाइन माहिती डेटाबेस प्रवेश आणि पुनर्प्राप्ती सेवा. इंटरनेट आणि नेटवर्किंगच्या माध्यमातून लोकांना सेवा देणाऱ्या या विदेशी कंपन्या आहेत. जसे की ऑनलाइन चित्रपट, ऑनलाइन अभ्यासक्रम, क्लाउड सेवा इ.

नोंदणीकृत व्यापाऱ्यांचे एजंट – जे व्यापारी नोंदणीकृत व्यापाऱ्यांचे एजंट म्हणून काम करतात त्यांना जीएसटी नोंदणी घेणे बंधनकारक आहे.