महाराष्ट्र राज्याची माहिती | Maharashtra State Information in Marathi | भाग : १

महाराष्ट्र राज्याची माहिती मराठीमध्ये | Maharashtra State Information in Marathi | भाग : १  | मराठी सल्ला

महाराष्ट्र, भारताच्या पश्चिम बाजूला स्थित आहे. क्षेत्रफळाच्या दृष्टीनुसार  महाराष्ट्र भारतातील तिसरे आणि दुसरे मोठं लोकसंख्येचं आकार असलेलं एक अद्वितीय राज्य आहे. महाराष्ट्र एक उच्च विकसितता आणि अर्थव्यवस्थेतील अग्रगण्य राज्य म्हणून ओळखले जाते. (Maharashtra State Information in Marathi)

महाराष्ट्र राज्य, तिच्या पुरातात्विक आणि भौगोलिक सौंदर्याने लेक, तिची सीमा गुजरात, मध्य प्रदेश, छत्तीसगढ, तेलंगणा, कर्नाटक, गोवा, आणि दादरा आणि नगर-हवेली ह्या अनेक राज्यांशी साकारात्मकपणे जुळवलेली आहे राज्याच्या पश्चिमेला विस्तृत अरबी समुद्राची ७२० किलोमीटर लांबीची किनारपट्टी आहे.

जवळपास ११ कोटी लोकसंख्या असलेल्या महाराष्ट्राची मुख्य नगरी मुंबई, या राज्याची राजधानी, दरवर्षी वाढत्या आणि विकसत्या नगरांमध्ये एक अद्वितीय स्थान आहे.. मुंबईत साधारण १.८ कोटी लोक राहतात. नागपूर शहर महाराष्ट्राची उपराजधानी आहे. मध्ययुगीन कालातील महाराष्ट्र, सातवाहन, राष्ट्रकूट, पश्चिम चालुक्य, मुघल, आणि मराठ्यांच्या साम्राज्यांचं समावेश एक सांस्कृतिक आणि राजकीय संरचनेचं समृद्धीपूर्ण अनुभव प्रदान केलेलं आहे.

त्यात्याचं विस्तार १,१८,८०९ चौरस मैल (३,०७,७१० चौरस किमी) आहे, ज्याने पश्चिम, कर्नाटक, तेलंगणा, गोवा, गुजरात, छत्तीसगड, मध्य प्रदेश, आणि दादरा आणि नगर हवेलीसह अद्वितीय आणि समृद्ध जीवनस्पर्श केलेलं आहे,

महाराष्ट्राला जगद्गुरू संत तुकाराम, संत ज्ञानेश्र्वर, संत चोखामेळा, संत एकनाथ, संत नामदेव, संत गाडगेबाबा यासारख्या अनेक महान संतांचा वारसा लाभला आहे, त्यामुळे या राज्यास “संतांची भूमी“ असेदेखील म्हटले जाते. येथूनच अभिनेते, राजकारणी आणि क्रिकेटपटू तयार होतात.

औरंगजेब साम्राज्याच्या समोर कधीही न झुकणाऱ्या छत्रपती शिवाजी महाराजांचा महाराष्ट्र आहे. त्यांनी मराठा साम्राज्याची स्थापना केली आणि संपूर्ण भारताला अभिमान वाटला. महाराष्ट्र, एक भूमिपुत्र राज्य, ज्याची बहुसंख्य जनसंख्या भारताच्या विस्तीर्ण भूभागावर पसरलेली आहे.

त्याचा नाव ‘महा’ आणि ‘राष्ट्र’ या दोन संस्कृत शब्दांनी सुमारे १६५० च्या काळापासून बनलेला आहे.  ‘महा’चा अर्थ सर्वात मोठे किंवा महत्त्वाचे, आणि ‘राष्ट्र’ चा अर्थ होतो एक एकल राष्ट्र किंवा राज्य. असा म्हणजे, महाराष्ट्र हे असा एक राष्ट्र आहे ज्याची संपूर्ण विकासशीलता, सांस्कृतिक समृद्धी, आणि भौगोलिक सौंदर्याने सूचित केलेली आहे.

संत्र्यांचे उत्पादन येथे अतिशय जास्त असल्याने, नागपूरला संत्र्यांचं शहर म्हणूनही ओळखले जाते. मुंबई ही त्याची उन्हाळी राजधानी आहे. पुढे आपण जाणून घेणार आहोत की महाराष्ट्र राज्याला महाराष्ट्र हे नाव का पडले? मुंबईला भारताची आर्थिक राजधानी का म्हणतात? महाराष्ट्रात अनेक पर्यटनस्थळे आहेत. मुंबईतील माया शहर हे येथील आकर्षणाचे सर्वात मोठे केंद्र आहे.

माया शहर मुंबईपासून ११ किमी अंतरावर एलिफंटा नावाची जगप्रसिद्ध लेणीही आहे. यासोबतच अजिंठा आणि एलोरा ही गुहाही पाहण्यासारखी आहे. महाराष्ट्रातील औरंगाबाद मध्ये स्थित बीबी का मकवारा हा भारतातील दुसरा ताजमहाल किंवा मिनी ताजमहाल म्हणून ओळखला जातो.

येथे सर्व धर्माचे लोक मोठ्या सलोख्याने राहतात, हे च महाराष्ट्राचे वैशिष्ट्य म्हणता येईल.

त्याचबरोबर सिद्धिविनायक मंदिर, शिर्डीचे साई मंदिर, गेट वे ऑफ इंडिया ही येथील प्रमुख आकर्षणे आहेत. आज आपण महाराष्ट्राची संपूर्ण माहिती या लेखात महाराष्ट्राविषयी सविस्तर जाणून घेणार आहोत.

महाराष्ट्र राज्य माहिती | Maharashtra State Information in Marathi

• राष्ट्रीय फुल : ताम्हण
• राष्ट्रीय पक्षी : हरियाल
• राष्ट्रीय झाड : आंब्याचे झाड
• राष्ट्रीय फळ : आंबा
• राष्ट्रीय नृत्य प्रकार : लावणी
• आर्थिक आणि राज्यव्यापी महाराष्ट्राचा कोड क्रमांक : २७
• राज्यांतर्गत एकूण जिल्हे : ३६
• एकूण तालुका (तहसील) : ३५७
• एकूण ग्रामीण विभाग : ६३,६६३
• राज्याचे एकूण क्षेत्रफळ : ३ लाख ७ हजार ७१३ चौ. किलोमीटर
• घनता : ३७०/किमी^२
• राष्ट्रीय खेळ : कबड्डी
• सर्वोच्च बिंदू : कळसुबाई शिखर
• आएएसओ संक्षिप्त नाव : IN-MH
• वाहन नोंदणी : MH
• साक्षरता : 82.38%
• लिंग गुन्नोतर : 929 ♀/1000 ♂
• वेबसाईट : maharashtra.gov.in

राज्याचे प्रमुख विद्यापीठ  :

1.  सावित्रीबाई पुणे यूनिवर्सिटी,
2.  शिवाजी यूनिवर्सिटी कोल्हापुर,
3.  राष्ट्रसंत तुकडोजी महाराज नागपुर यूनिवर्सिटी,
4. संत गाडगेबाबा अमरावती यूनिवर्सिटी,
5. कवियत्री बहिणाबाई चौधरी उत्तर महाराष्ट्र यूनिवर्सिटी,
6. मुंबई यूनिवर्सिटी,
7. स्वामी रामानंद तीर्थ मराठवाड़ा यूनिवर्सिटी,
8.  यशवंतराव चव्हाण मुक्त शिक्षा यूनिवर्सिटी नाशिक,
9. डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर मराठवाड़ा यूनिवर्सिटी औरंगाबाद,
10. भारतीय प्रौद्योगिकी शिक्षा संस्थान मुंबई

महाराष्ट्र स्थापना दिन | Maharashtra Foundation Day in Marathi

• पुढे आपण जाणून घेऊया महाराष्ट्र स्थापना दिन आणि त्यासंबंधित काही रंजक गोष्टी. १९६० च्या दशकात भाषेच्या आधारे राज्यांची पुनर्रचना करण्याची मागणी स्वत:हून होत होती. लोक भाषेच्या आधारे राज्य स्थापन करण्याची मागणी करत होते.
• या काळात मराठी भाषिकांना एकत्र करून स्वतंत्र राज्याच्या निर्मितीची मागणी मराठी जनतेने केली. संयुक्त महाराष्ट्र समिती स्थापन झाली आणि संपूर्ण मराठी भाषिक भागात मोठी चळवळ उभी राहिली. या चळवळीत अनेकांनी आपले प्राण पणाला लावले.
• परिणामी मुंबई पुनर्रचना अधिनियम १९६० अन्वये मुंबई राज्याचे दोन भाग झाले आणि महाराष्ट्र व गुजरात चा जन्म झाला. तत्कालीन पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू यांनी १ मे १९६० रोजी महाराष्ट्र राज्याची स्थापना केली.
• कोकण, मुंबई, मराठवाडा, खान्देश आणि विदर्भ या मराठी भाषिक प्रदेशांना भाषेच्या आधारे जोडून त्यांनी महाराष्ट्र या नव्या राज्याची स्थापना केली. त्याचप्रमाणे गुजराती भाषिक प्रदेशाची सांगड घालून गुजरात राज्याची निर्मिती झाली.
• आपल्याला माहित आहे की, गुजरात आणि महाराष्ट्र हे दोन्ही राज्य पूर्वी बॉम्बे प्रेसिडेन्सीचा भाग होते. राज्यस्थापनेच्या वेळी मुंबईबाबत बरीच हालचाल झाली होती. मुंबई महाराष्ट्राचा भाग व्हावी, अशी मराठी भाषिकांची इच्छा होती.
• मुंबई घडवण्यात गुजरातच्या जनतेचा मोठा हात आहे, त्यामुळे तो गुजरात राज्याचा भाग असावा, असे गुजरातींचे मत होते. अखेर मुंबईत मराठी भाषकांची संख्या मोठी असल्याने तो महाराष्ट्राचा भाग झाला.
• महाराष्ट्र स्थापना दिन दरवर्षी १ मे रोजी साजरा केला जातो. महाराष्ट्र स्थापना दिनानिमित्त राज्यात विविध प्रकारचे कार्यक्रम आयोजित केले जातात.
• या दिवशी महाराष्ट्र राज्याच्या निर्मितीसाठी प्राणांची आहुती देणाऱ्यांना आदरांजली वाहिली जाते. हा दिवस खास करण्यासाठी राज्य सरकारही अनेक कार्यक्रमांचे आयोजन करते.

महाराष्ट्र राज्याची भाषा  | Language of Maharashtra in Marathi

• येथे प्रामुख्याने मराठी भाषा बोलली जाते. तर हिंदी आणि इंग्रजी भाषांचाही वापर बहुतांश ठिकाणी होतो. मुंबई अनेक भाषांचे माहेरघर असताना इंग्रजीचाही समावेश आहे. कोकणी समाजातील लोक मराठी भाषेशी संबंधित असलेली कोकणी भाषा वापरतात. कोकणी समाजाचे लोक कोकणात असले तरी त्यांची गणना अल्पसंख्याकांमध्येच केली जाते.

आणखी माहिती वाचा : क्रिकेटचे मुख्य नियम | Cricket Rules in Marathi | all about Cricket in Marathi